Wat kun je van journalisten leren bij het maken van een stemkeuze?
In aanloop naar de verkiezingen word je overspoeld met informatie. Politici zijn overal: in debatten, talkshows en op sociale media. Politieke partijen doen er alles aan om hun boodschap zo goed mogelijk over te brengen. Maar hoe weet je als kiezer wat klopt, wat relevant is en wat vooral bedoeld is om jou te overtuigen? We spraken hierover met de chef van de politieke redactie van het AD, Laurens Kok.
Wie is Laurens Kok?
Laurens begon in 2006 als journalist en werkt sinds 2008 als politiek verslaggever in Den Haag. Inmiddels leidt hij de politieke redactie van het AD en schrijft hij over de belangrijkste politieke ontwikkelingen van het land.
Vertrouw op je ‘bullshit-radar’
Journalisten leren door hun ervaring razendsnel te bepalen of informatie relevant is. Laurens: ‘Ze zeggen weleens dat een journalist in vijf seconden weet of iets nieuws is, of niet. Noem het een soort ‘bullshit-radar’. Het is een kwestie van onderbuikgevoel dat je ontwikkelt als je heel vaak informatie moet checken: is dit interessant, wisten we dit al, klopt dit eigenlijk wel?’
Hetzelfde geldt voor jou als kiezer. Hoe vaker je kritisch kijkt, hoe beter je wordt in het herkennen van overdreven claims, halve waarheden en te mooie beloften.
Kijk goed naar bronnen
Journalisten vertrouwen niet blind op elk mailtje of persbericht. Laurens: ‘Als ik een bericht krijg van iemand die ik niet ken, heb ik meestal weinig belangstelling. Tenzij het echt bijzonder klinkt. Als iets te mooi is om waar te zijn, is het dat meestal ook.’ Voor jou geldt dat ook: zoek betrouwbare bronnen. Lees kranten of onderzoeksplatforms die bekendstaan om hun zorgvuldigheid. Als je een bron niet kent, wees dan extra alert: wie schrijft dit, en waarom?
Scherp blijven in verkiezingstijd
In verkiezingstijd proberen politieke partijen hun plannen graag op een bepaalde manier te framen: ze benadrukken voordelen en laten nadelen weg. Hoe ga je daarmee om? Laurens: ‘Journalisten herkennen framing. We stellen onze eigen vragen en maken op basis daarvan een verhaal. Bijvoorbeeld: politici spreken vaak over een ‘asielcrisis’. Dat woord mogen ze gebruiken, maar wij hoeven het niet over te nemen. Wij plaatsen het tussen aanhalingstekens.’
Ook kiezers kunnen leren om kritisch te kijken naar de woorden die politici gebruiken. Is er inderdaad sprake van crisis? Worden er andere zware woorden gebruikt? Vraag je altijd af: wie heeft belang bij dit frame? Wat wordt er niet verteld?
Zoek meer dan alleen bevestiging
Een van de grootste valkuilen, voor zowel journalisten als burgers, is de neiging om alleen informatie te zoeken die jouw eigen ideeën bevestigt. Algoritmes op sociale media versterken dit effect: ze laten je vooral zien wat je al gelooft of vindt.
Laurens: ‘Wij mensen vinden het kennelijk heel fijn om zichzelf bevestigd te zien – maar dat is gevaarlijk. Zoek daarom bewust tegenspraak op. Als iemand een simpele oplossing belooft voor een complex probleem, moet je wantrouwig zijn. Simpele oplossingen bestaan zelden.’
Wees je bewust van de nieuwscyclus
Nieuws gaat sneller dan ooit. Waar een krantenkop vroeger een hele dag meeging, gaat het online veel sneller. Dat betekent dat media sneller publiceren, vaak onder hoge werkdruk. ‘Ik noem onze website weleens een ‘nooit te verzadigen monster’: er moeten altijd nieuwe stukken verschijnen en het publiek wil altijd iets nieuws lezen.’
Voor jou als lezer en kiezer betekent dit: laat je niet teveel leiden door nieuwskoppen die gaan over de waan van de dag. Het zijn niet altijd de belangrijkste verhalen voor jouw stemkeuze. Kijk ook naar achtergrondstukken, analyses en interviews waarin meer context wordt gegeven.
Tips om kritisch en bewust te stemmen:
1. Een beetje gezonde argwaan is goed.
Klinkt iets te mooi om waar te zijn? Dan is het dat vaak ook.
2. Drink niet uit één bron.
Lees verschillende media en zoek meerdere perspectieven, ook als ze je eigen beeld tegenspreken.
3. Houd altijd de agenda in gedachten.
Politici willen jouw stem, net als een marktkoopman die je iets probeert te verkopen. Dat betekent niet dat hun plannen waardeloos zijn, maar wel dat er belangen meespelen.
4. Wees nieuwsgierig.
Omarm iets niet gelijk, alleen omdat het je uitkomt. Verdiep je in een onderwerp en ga daarin voorbij aan de waan van de dag.
5. Wees je bewust van algoritmes.
Sociale media laten je vooral zien wat je al gelooft én negatieve of extremere berichten krijgen meer aandacht. Zoek daarom bewust andere geluiden op.
Kortom
Journalisten checken, vergelijken en wegen informatie voortdurend af. Jij hoeft geen professionele factchecker te zijn, maar door kritisch te kijken, meerdere bronnen te raadplegen en bewust te zijn van framing en algoritmes, maak je een beter onderbouwde keuze.
Vergeet niet: laat je stem niet leiden door slogans of de waan van de dag. Zet je bullshit-radar aan en lees je breder in dan je tijdlijn. Zo kom je tot een stemkeuze die echt bij je past.
