Vraag het de expert: hoe zetten politici een verhaal naar hun hand?
Verkiezingstijd is dé periode waarin politici hun boodschap zo slim mogelijk proberen te verkopen. Ze gebruiken woorden die emoties oproepen en beelden die blijven hangen. Dat doen ze vaak met hulp van spindoctors: communicatie-experts of adviseurs die een verhaal zo draaien dat het beter klinkt. Julia Wouters verklapt aan ons hoe politieke partijen te werk gaan.
Wie is Julia Wouters?
Julia Wouters was adviseur bij Partij van de Arbeid (PvdA) en spindoctor. Tegenwoordig adviseert ze vrouwelijke leiders over bestuursstijlen. Ze schreef het boek ‘Zijkant van de macht’ over vrouwen in de politiek en presenteert de NPO-podcast Spindoctors!
Wat doet een spindoctor?
Julia: ‘Het woord ‘spin’ komt van spinnen, wat een ander woord is voor draaien. Een spindoctor geeft een draai aan een verhaal zodat kiezers op een bepaalde manier naar een onderwerp kijken. Ze voegen er emotie of beelden aan toe. Dankzij spindoctors vertellen politici hun verhaal op zo’n manier dat een kiezer denkt: ‘Dit is belangrijk, dit gaat over mij!’ Spindoctors helpen politici een verhaal naar hun hand te zetten.’
Spinnen en framen lijken op elkaar, maar zijn niet hetzelfde. Julia: ‘Bij spinnen geef je – vaak in reactie op een actualiteit – een verhaal een eigen draai zodat het beter past bij de boodschap van een partij of politicus. Bij framen leg je de nadruk op één deel van de werkelijkheid, waardoor je andere kanten minder goed of zelfs niet meer ziet. Dat klinkt misschien oneerlijk, maar je kan het op een goede manier inzetten.’
Een frame is een kader dat je gebruikt als je een verhaal vertelt. De woorden en beelden die je kiest om iets te omschrijven, bepalen hoe je verhaal overkomt. Sarah Gagestein, framing-expert, legt uit wat een frame is en wanneer een frame misleidend of desinformatie wordt in dit artikel.
Julia: ‘Een sterk politiek frame is bijvoorbeeld het Groene Hart: de weilanden tussen de grote steden in de Randstad. Hier zou je wegen of spoorlijnen doorheen kunnen trekken, om de bereikbaarheid te verbeteren en zo ook de economische groei. Maar juist door dit gebied het Groene Hart te noemen, klinkt het als iets moois dat behouden moet blijven; zo kregen die weilanden onschatbare waarde.’
En, vervolgt Julia: ‘Een voorbeeld van een geslaagde spin is het gebruik van het woord mantelzorgboete. Dat zat zo. Er was een wetsvoorstel waarin stond dat de uitkering van mensen die samenwonen omlaag zou gaan. Zij kunnen bepaalde kosten delen, bijvoorbeeld voor elektriciteit en internet. Maar door een slimme spindoctor van de SP werd dit wetsvoorstel de ‘mantelzorgboete’ genoemd. Het verhaal werd: als je bij jouw moeder woont om voor haar te zorgen, gaat je uitkering omlaag. Je zou dan dus worden ‘beboet’ voor het leveren van zorg. Door deze slimme spin stemden politici tegen dit wetsvoorstel. ‘Wie wil er nou vóór een mantelzorgboete stemmen?’’
Met spinnen en framen vertel je altijd maar een deel van het hele verhaal. Toch is het iets anders dan liegen, volgens Julia. ‘Door een spin of frame wordt het moeilijk om verder te kijken dan het beeld dat zij schetsen van een situatie. Politici proberen dit natuurlijk altijd te doen. Sommigen doen dat netjes: zij kiezen woorden en voorbeelden waarmee de kans groter is dat ze hun gelijk halen. Anderen spinnen zo hard dat je duizelig wordt en waarheid en leugens door elkaar lopen. Dat vind ik niet kunnen.’
Waar ligt de grens tussen ethisch en onethisch spinnen?
Julia: ‘Feiten zijn feiten. Spinnen wordt onethisch als het niet klopt of bedoeld is om angst te zaaien. Een voorbeeld van onethisch spinnen is het introduceren van een woord als ‘asieltsunami’, met beelden van mensen die met bussen de grens overgaan. Dat is een spin die werkt omdat het angst oproept, maar het is niet waar.’
‘Ook uitspraken van politici zonder onderbouwing vind ik problematisch. Zo was er laatst een voorbeeld van een politicus die stelde dat een nieuwe belastingverhoging vooral de middenklasse raakt. Maar voor die bewering geeft hij geen onderbouwing met feiten. Dan moet je denken: is dat echt zo?’
Hoe herken je een frame of spin in verkiezingstijd?
Julia: ‘Als meerdere politici tegelijk dezelfde woorden gebruiken en hetzelfde tv-fragment delen op sociale media, weet je dat er gespind wordt. Dat zag je gebeuren toen op 20 september 2025 een anti-immigratie protest in Den Haag uitliep op heftige ongeregeldheden.’
Zo waren er feiten die erop wezen dat de acties wél politiek geladen waren, zoals de nazi slogans die werden geroepen en de aanval op het D66 kantoor. Volgens experts lieten de rellen zien hoe politiek (rechts) extremisme voet aan de grond krijgt.
Julia: ‘Politici van de VVD hadden het steeds over “voetbalrellen” en noemde de acties “niet politiek”. Als voormalig politiek-adviseur denk ik dat een partij hiermee vooral wil voorkomen dat zij hierin een politieke verantwoordelijkheid hebben.’
Zo weet jij of een politicus aan het spinnen of framen is
Tips van Julia: ‘Wees alert: klopt wat een politicus zegt met de feiten? Wat betekent het precies en waarom zegt iemand dit? Lees de krant en volg het nieuws. Ik volg veel politiek nieuws, debatten, talkshows en sociale media. Als je vaak naar politiek nieuws kijkt, herken je patronen. Ontdek je dat een partij op veel plekken tegelijk dezelfde woorden gebruikt, dan zijn ze aan het spinnen.’
