Vraag het de expert: chatbots gebruiken voor stemadvies, goed idee?
De verkiezingen komen eraan en je wordt overspoeld met debatten, kieswijzers en partijprogramma’s. Met de huidige ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie duikt er ook een nieuwe vraag op: kun je een AI chatbot gebruiken voor stemadvies? Een chatbot die je politieke voorkeuren analyseert en je vertelt welke partij het beste bij je past klinkt handig – maar is dat ook verstandig? We vroegen het aan Oscar Lepoeter, adviseur AI, Learning & Development aan Hogeschool Windesheim.
Wie is Oscar Lepoeter?
Oscar Lepoeter is docent Digitale Geletterdheid aan de Hogeschool Windesheim en geeft daarnaast advies over AI, zowel binnen als buiten de Hogeschool. Hij zet zich onder andere in om mensen en organisaties bewust te leren omgaan met technologie. Hierbij benadrukt hij het belang van basisvaardigheden en communicatie over AI-gebruik.
AI chatbots worden veel gebruikt voor persoonlijk advies
Oscar: ‘De afgelopen zes maanden heeft er een enorme verschuiving plaatsgevonden in het gebruik van AI chatbots.’ Voorheen werden AI chatbots vooral gebruikt in werksituaties en waren het met name mannen die er gebruik van maakten. Nu zetten steeds meer mensen AI chatbots ook privé in en maken er ook meer vrouwen gebruik van AI-tools.
‘Mensen gebruiken het voor recepten, zwangerschapsadvies, tuinadvies – echt als een vervanger van Google, maar dan persoonlijker. Ik verwacht daarom dat mensen chatbots voor stemadvies zullen gebruiken. Misschien niet “waar moet ik op stemmen?”, maar wel: “wat vindt partij x of y over thema a of b?”’
Zijn AI-chatbots betrouwbaar? Jasper van Leeuwen van NPO Kennis legt uit waar je op moet letten:
AI chatbots en verkiezingen
Om je stem te bepalen kun je gebruikmaken van stemhulpen, zoals Kieskompas of StemWijzer. Oscar: ‘Het nadeel van deze stemhulpen is dat ze bedoeld zijn om een zo groot mogelijke groep te voorzien van stemadvies, waardoor niet alle thema’s erin staan. Het kan dus voorkomen dat het thema dat jij interessant of belangrijk vindt niet wordt meegenomen in het stemadvies.’
AI chabots bieden daar een handige oplossing voor. ‘Je kunt twee of drie partijprogramma’s uploaden in een chatbot. Het liefst een betaalde versie, want die zijn vaak beter. Op basis van die documenten kun je een gesprek voeren over die onderwerpen. Je kunt heel gericht scenario’s invoeren die bij jou spelen, of zelfs een vraaggesprek voeren om je te helpen onderzoeken wat belangrijk en realistisch voor je is. Vind je bijvoorbeeld betaalbare woningen belangrijk? Vraag dan wat verschillende partijen met de woningmarkt van plan zijn.’
Waar moet je op letten?
Stemadvies vragen aan een chatbot wordt afgeraden. Deze adviezen geven namelijk een vertekend beeld. Oscar: ‘Chatbots zijn gevoelig voor vooroordelen. Het taalmodel wordt getraind op basis van data uit de echte wereld. Daar zitten meningen in verwerkt die vooroordelen bevatten. In chatbots zie je die vooroordelen niet alleen terug, maar ze worden ook versterkt.’
Een ander aspect om rekening mee te houden is dat chatbots getraind zijn met informatie uit boeken en van het internet. ‘Daar zitten vooral veel Westerse bronnen tussen en informatie die afkomstig is van mensen die meer geïnteresseerd zijn in technologie (vaak mannen). Tijdens het trainen van het model wordt geprobeerd om deze vooroordelen zo veel mogelijk te beperken. Het is zeker niet perfect, maar het is wel een stuk beter geworden.’
Oscar: ‘Taalmodellen werken daarnaast met kansberekening. Als ze op grote schaal worden ingezet, stijgt het aantal ‘fouten’ dat wordt gemaakt, puur omdat er vaker gebruik van wordt gemaakt. Dit kan grote gevolgen hebben, bijvoorbeeld als iets viral gaat. Dit risico neemt toe als je de gratis of oude versie van een chatbot gebruikt.’
Kunstmatige intelligentie leert van de data die mensen er in stoppen. Maar die data kunnen (onbedoeld) vooroordelen bevatten. NPO Kennis legt in deze story uit hoe AI kan discrimineren:
Drie tips om jezelf goed te (laten) informeren
1. Zorg dat de chatbot geen trainingsdata gebruikt
Ben je op zoek naar betrouwbare informatie over politieke standpunten? Bij veel chatbots kun je op het icoontje van een wereldbolletje klikken. Dan haalt hij alleen informatie van websites en niet uit de data waarmee het model getraind is. Dat verkleint de kans op foutieve informatie enorm. Wees je wel bewust dat er nog steeds fouten in kunnen staan.
2. Verminder de vooroordelen in de antwoorden
Wil je dat een chatbot zo min mogelijk vooroordelen in de antwoorden verwerkt? Zet dit dan duidelijk in je opdracht, de prompt. Bijvoorbeeld: ‘Let op vooroordelen, zoals racisme en seksisme, en zorg dat het antwoord niet kwetsend is voor mensen met een migratieachtergrond.’ Dan zal de chatbot zijn antwoord daar goed op aanpassen.
3. Informeer jezelf op verschillende manieren
Ook als je deze tips opvolgt, kun je niet blind vertrouwen op de antwoorden die een chatbot geeft. Het is daarom verstandig om daarnaast ook erkende stemwijzers te doen en partijprogramma’s te lezen. Uiteindelijk is het jouw keuze die je stem bepaalt.
