Zes tips om te controleren of cijfers kloppen
Twintig procent van de huurders van sociale woningbouw heeft daar geen recht op. De rijkste gemeenten vangen een kwart minder asielzoekers op. Er is een flinke stijging van het aantal boeren dat zelfmoord pleegt. Twijfel jij wel eens of cijfers kloppen, maar heb je geen idee hoe je dat kunt controleren?
Sanne Blauw schreef het boek ‘Het bestverkochte boek ooit’. Hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden. De redactie van Isdatechtzo.nl haalde onderstaande zes tips uit dit boek, die je helpen om scherp te blijven:
- Wie brengt het cijfer?
Volgens een politicus helpt strenger straffen bij het verminderen van criminaliteit. De politicus toont cijfers die kloppen bij zijn of haar beleid. Maar soms heeft iemand er belang bij om een bepaald beeld neer te zetten. Zijn er meer onderzoeken gedaan die hetzelfde zeggen of blijkt daar iets heel anders uit?
- Check je onderbuikgevoel
Een recordaantal asielzoekers of een grafiek over de opwarming van de aarde kan je bang maken of boos of juist opgelucht. Voel je dat dat gebeurt, wees dan extra kritisch. Als cijfers jouw gevoel bevestigen, geloof je ze vaak eerder. Onderbuikgevoelens moet je ook checken.
- Welke keuzes zijn er gemaakt?
Hoe hard groeit de economie? Hoeveel vertrouwen hebben we in het kabinet? Achter cijfers zitten mensen. Die mensen kiezen hoe ze iets meten. Bedenk dat die keuzes altijd invloed hebben op de uitkomsten.
- Hoe zijn cijfers gemeten?
Geven cijfers een goed beeld van de werkelijkheid? Is een enquête online afgenomen of door een interviewer? Worden belangrijke vragen niet overgeslagen? Wonen de geïnterviewden allemaal in dezelfde regio of zijn ze lid van eenzelfde club? Kijk dus altijd goed hoe cijfers verzameld zijn.
- Hoe zit het met oorzaak/gevolg?
Soms worden onderwerpen die niets met elkaar te maken hebben aan elkaar verbonden. Bijvoorbeeld: mensen die koffie drinken zijn veel gezonder. Stel jezelf de volgende drie vragen om dit te checken. Kan het toeval zijn? Zijn er andere zaken die meespelen? Kun je oorzaak en gevolg ook omdraaien?
- Hoe worden de cijfers gepresenteerd?
Getallen of grafieken neem je snel voor waar aan, ook als ze extreem of opvallend zijn. Klopt het wel altijd met wat je denkt dat je ziet?
gemiddelde: hebben 9 leerlingen op een toets een cijfer tussen de 5 en de 5,5 gehaald en één leerling een 10, dan heeft dat invloed op het gemiddelde cijfer. Het gemiddelde cijfer wordt flink omhoog getrokken. Terwijl de meeste leerlingen een onvoldoende hebben. Een gemiddelde geeft een goed beeld als de verschillen tussen de getallen niet groot zijn.
precies getal: kloppen de cijfers of kloppen ze een beetje? Soms wordt gebruikgemaakt van een schatting. Een soort voorspelling wat het getal ongeveer is. Bijvoorbeeld over de winst die een bedrijf verwacht. Dat kan verschillen van de winst die een bedrijf echt behaalt.
ranglijst: wanneer cijfers van groot naar klein worden gezet, ontstaat er een lijst: een ranglijst. De eerste plek is de beste, de grootste of de snelste, maar soms is het verschil met de tweede plek maar heel klein. Kijk dus niet te veel naar de plek, maar kijk naar de cijfers die erachter zitten.
risico: medicijnen die een 10 keer grotere kans geven op een bijwerking. Dat klinkt als veel. Als de kans 0,03 was, dan wordt de kans op die bijwerking nu 0,3. Dat is nog steeds heel weinig. Dus als een kans al klein is, dan is een toename van x nog steeds een kleine kans.
grafiek: Je ziet een grafiek met de gemiddelde temperatuur op aarde. De lijn van de grafiek gaat steil omhoog. Dat is echt een enorme stijging, denk je dan. Controleer altijd of de verticale as (x-as) op 0 staat. Als deze niet op 0 staat, geeft een grafiek een vertekend beeld.
Deze tips komen van Sanne Blauw. Zij is econometrist en gefascineerd door cijfers. Een econometrist legt verbanden tussen cijfers en kan ook voorspellingen doen aan de hand van cijfers. Volgens Sanne worden cijfers vaak gebruikt om te misleiden. En hebben getallen daarom woorden nodig om te vertellen wat ze betekenen.
Meer lezen over Sanne Blauw? Ga naar decorrespondent.nl/sanneblauw
