Is dat echt zo dat… terrasstoelen voor 5 euro werden verkocht om de coronaregels te omzeilen?
In april 2021 werden de coronaregels voor terrassen versoepeld en konden we overdag weer op terrasjes zitten. Kort na die aankondiging werd er op sociale media een bericht gedeeld over een terraseigenaar die zich niet aan de regels had gehouden toen de terrassen nog dicht waren.
Volgens het bericht kon je bij hem voor 5 euro een stoel en 2 bier kopen. De mensen hadden zo hun eigen stoel en konden daarop hun bier opdrinken. Na afloop werd de stoel weer ingeleverd bij de terraseigenaar. Daarmee zouden deze bezoekers de coronaregels ontlopen. Volgens het verhaal en de foto zouden er boa’s zijn langsgekomen, maar zij konden niets doen om het tegen te houden. Het bericht gaat vliegensvlug rond op internet, tot in China aan toe. Maar klopt het wel? Journalisten van dpa Factchecking zochten het uit.
Hoe ging dpa Factchecking te werk?
Roland Siegloff, coördinator Factcheck Buitenland legt uit: “We hebben allereerst de foto opgezocht met Google Reverse Image Search. Daarmee kun je opzoeken waar foto’s nog meer gebruikt zijn. Dan kom je al snel uit op een artikel uit de Volkskrant van vorig jaar, waarbij de foto uit Haarlem werd gepubliceerd. De foto is dus een jaar eerder gemaakt, op 1 juni 2020, door persfotograaf Arie Kievit. Het werd geplaatst in een artikel over hoe boa’s de terrasregels van dat moment handhaven. Arie Kievit van de foto is niet blij met het ongevraagd recyclen van zijn werk. Daarmee is gelijk duidelijk dat de foto niet bij het verhaal hoort. Verder is nergens anders een andere versie van dit verhaal te vinden. Als er nergens anders iets over deze boa’s en terrasstoelen te lezen is, mag je jezelf afvragen of dit bericht wel klopt.”
Deutsche Presse-Agentur (dpa) is een groot, onafhankelijke persbureau. Dpa levert journalistieke verhalen en beeldmateriaal in Duitsland, vergelijkbaar met hoe ANP (Algemeen Nederlands persbureau) dat in Nederland doet. Er werken ruim 1000 journalisten. Bij onderwerpen die veel emoties losmaken, doet dpa vaak een factcheck. Met zo’n factcheck zoeken ze uit waar een verhaal vandaan komt en beantwoorden ze de vraag: is het echt zo dat…?
Welke techniek is er gebruikt bij het verspreiden van dit nepnieuws?
Roland Siegloff: “In dit geval werd er een techniek gebruikt die we vaker zien: een oude foto wordt bij een nieuw, zelfbedacht verhaal gebruikt. Het verhaal gaat zo als een lopend vuurtje rond.”
Dit is waarom dpa Factchecking verhalen onderzoekt
- Wie is de factchecker?
Vier journalisten van dpa Factchecking werkten mee aan dit onderzoek.
- Krijgt de factchecker betaald voor het factchecken? Zo ja, door wie en met welk doel?
De factcheckers die voor dpa werken, worden ook door dpa betaald. Dpa onderzoekt en schrijft factchecks voor zijn klanten. Dat zijn klassieke media, maar ook internetplatformen die de onderzoeksverhalen gebruiken om de verspreiding van nepnieuws op hun platform tegen te gaan.
- Waarom checkt deze factchecker dit soort berichten? Wat is zijn of haar motivatie?
Roland Siegloff, coördinator Factcheck Buitenland: “We hebben deze bewering gecheckt omdat het in Nederland viral ging. Het bericht moedigde mensen aan om ook stoelen te kopen. Wie dat had gedaan, was in strijd met de wet geweest.”
Een van de factcheckers schrijft over zijn eigen motivatie voor zijn werk: “Factchecken is ontzettend leuk, omdat het een soort van detectivewerk is. Speuren, speuren, speuren, totdat je de bron van de informatie hebt gevonden en alle stukjes hebt verzameld. Dat is heel belangrijk in een tijd waar veel desinformatie voorkomt. Ik heb op deze manier het gevoel iets waardevols toe te voegen aan de maatschappij.”
