Overslaan en naar inhoud

Echt of nep in medische berichten

Leef je langer door veel koffie drinken? Werkt het slikken van paracetamol tegen corona? Is zonnebrandcrème kankerverwekkend? En is donkere chocolade goed voor je hart? Zomaar een greep uit medische berichten in de media.

Op het internet en in de krant gaan allerlei verhalen rond over ‘baanbrekende’ onderzoeken en ‘doorbraken’ in de wetenschap. Door zo veel nieuwsberichten is het soms lastig om te weten wat je kan geloven. Verkeerde en verwarrende informatie kan ook het wantrouwen in de medische wereld vergroten. De vraag is: welke informatie kun je vertrouwen?

De website Dokter Media hield zich bezig met die vraag. Op deze website vind je begrijpelijke uitleg bij medische berichten uit de media. Bijvoorbeeld in dit artikel over de geruchten dat zonnebrandcrème kankerverwekkend is. [Noot van de redactie: Dokter Media is sinds 2023 gestopt. Je vindt op de website nog wel oudere artikelen. Kijk voor nieuwe factchecks op de website van Pointer of DeCheckers. Of neem een kijkje op het TikTok-kanaal Dokters Vandaag.]

Door deze extra informatie snap je beter wat een bericht precies betekent. Huisarts en ziekenhuisarts Lester du Perron en kinderarts in opleiding en wiskundige Tijs Stehmann bedachten de website, omdat ze vaak patiënten op het spreekuur zagen die zich zorgen maakten over iets wat ze in de krant hadden gelezen. Daardoor kregen ze minder vertrouwen in de wetenschap. Lester: ‘Het ontbreekt in medische berichten soms aan de precieze details. Het gaat dan om kleine toevoegingen, waardoor een onderzoek beter wordt uitgelegd. Dat betekent niet dat het daardoor direct nepnieuws is, maar de krantenkop of de opsomming van resultaten in het artikel kunnen wel misleidend zijn. Wij duiken er dan in en zoeken uit hoe het echt zit. Op onze website kunnen zowel artsen als patiënten uitleg vinden.’

Fluisterspelletjes

‘Het is belangrijk dat mensen zich bewust zijn van deze details’, zegt Lester. ‘Op die manier leer je nieuws beter begrijpen. Meestal bevatten medische berichten ook helemaal niet expres verkeerde informatie. Het komt vaak doordat het nieuws via verschillende mensen gaat, voordat het uiteindelijk in de krant of het journaal terecht komt. De wetenschapper verwerkt resultaten in een onderzoek. Het onderzoek gaat naar het persbureau. Van het persbureau gaat het naar de journalist. De journalist maakt er een bericht van en stuurt het door naar de eindredacteur. Die plakt er een pakkende kop op. Wij vergelijken het vaak met het fluisterspelletje dat je vroeger op school deed. Er gaat vaak belangrijke informatie verloren in het doorgeven.’

‘Door koffie leef je langer’

Fouten die veel voorkomen in medische berichtgeving is de causaliteit die wordt vermeld. Causaliteit stelt dat iets een kwestie is van oorzaak en gevolg. Bijvoorbeeld: door koffie te drinken (oorzaak), leef je langer (gevolg). Dat klinkt goed, maar vaak spelen er meer dingen mee die invloed hebben op het gevolg. Lester: ‘In dit geval kan het bijvoorbeeld zijn dat de mensen die koffie drinken (en dus langer zouden leven), om een andere reden veel gezonder zijn. Bijvoorbeeld omdat ze veel sporten. Omdat ze ook veel koffie drinken lijkt er een verband te zijn tussen koffie drinken en langer leven, terwijl dit niets met elkaar te maken heeft. Dit soort lastige verbanden worden soms slecht uitgelegd door de media. Wij voegen op onze website dan die details toe.’

Medische nieuwtjes als clickbait

‘Media zijn dol op (grappige) medische nieuwsfeitjes’, zegt Lester. ‘Medische nieuwsberichten worden graag gelezen, zeker als er een pakkende kop boven een artikel staat. Daarnaast wordt er in weinig tijd ongelooflijk veel geschreven en gepubliceerd waardoor journalisten minder nauwkeurig worden.’ Lester vindt het daarom niet gek dat er verwarring ontstaat bij lezers: ‘Bij Dokter Media proberen wij mensen wegwijs te maken in de medische berichten. Als artsen vinden wij het heel goed dat meer mensen zich verdiepen in de wetenschap, maar blijf wel kritisch op wat je leest.’

Alarmbellen

Er zijn een paar dingen waar je op kunt letten om te weten of je medische berichten kan vertrouwen. Lester: ‘Het ontbreken van de bron is altijd een goede hint dat iets onbetrouwbaar is. Dat kan in deze tijd echt niet. Maar ook als er overdreven woorden zoals ‘doorbraak’ of ‘genezing’ worden gebruikt. Als je dat leest moet ergens een alarmbelletje afgaan. Het hoeft niet te betekenen dat het direct nepnieuws is, maar meestal worden dit soort woorden vooral gebruikt om je aandacht te trekken. Ze spelen in op gevoel en zorgen dat je het artikel gaat lezen.’

Wil je zelf meer weten over medische berichtgeving? Via de website van Dokter Media kan iedereen zonder medische kennis nieuwsberichten over medische zaken goed begrijpen en beoordelen. Stel jezelf de volgende vier vragen:

  • Wat vertelt de kop?
  • Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?
  • Is dit echt iets nieuws?
  • Wat kunnen we hier nu precies mee?

Meer weten? Ga naar de website van Dokter MediaDokter Media. [Noot van de redactie: Dokter Media is sinds 2023 gestopt. Je vindt op de website nog wel oudere artikelen. Kijk voor nieuwe factchecks op de website van Pointer of DeCheckers. Of neem een kijkje op het TikTok-kanaal Dokters Vandaag.]

Voor dit artikel is Lester du Perron van Dokter Media geïnterviewd. Deze informatie is aangevuld met informatie uit een eerder interviewVPRO artikel Dokter Media van HUMAN met Dokter Media. Dit interview is te lezen op argosonderzoekt.nl, het onderzoeksplatform van HUMAN en VPRO.

Dit artikel is onderdeel van 

Wat is nepnieuws? / Vormen van desinformatie
  1. Dokter Media, Een website over betrouwbare medische berichtgeving
    https://doktermedia.nl/
  2. VPRO artikel Dokter Media, Artikel Dokter Media
    vpro.nl/argos/lees/onderwerpen/corona/2020/dokter-media.html
Kopieer koppeling

Enquete
Hoe ben je op de site terechtgekomen?
Voldeed het bezoek aan je verwachtingen; heb je alles kunnen vinden?