Waarom geloven we nepnieuws?
Kritisch naar informatie kijken, waarom is dat zo lastig? In deze video legt Margriet Sitskoorn, hoogleraar Klinische Neuropsychologie, uit waarom het voor mensen zo moeilijk is om onderscheid te maken tussen echt nieuws en nepnieuws. Door simpele testjes laat ze zien hoe makkelijk het is om mensen te beïnvloeden. In de video komt ook Sonia aan het woord. Zij geloofde nieuws dat niet waar bleek te zijn en deelt daarom haar ervaringen.
“Ons brein is eigenlijk een beetje lui en daarom heel makkelijk voor de gek te houden”, vertelt Margriet. “We zijn gevoelig voor beïnvloeding van buitenaf en worden daardoor snel misleid. Het is daarom ook niet zo gek dat we gevoelig zijn voor nepnieuws. Nepnieuws geeft vaak sterke emotionele prikkels die onze aandacht trekken. Als het je vervolgens ook nog persoonlijk raakt en het voelt ‘lekker’ dan zijn we snel geneigd om iets aan te nemen als werkelijkheid.”
Is daar niks aan te doen? Gelukkig wel, want volgens Margriet zijn er een paar dingen die je kan aanleren om weerbaarder te worden tegen nepnieuws:
1. Zoek informatie die niet in jouw straatje past
Bedenk dat jouw werkelijkheid niet de enige is. Als je nepnieuws tegenkomt en je twijfelt over de echtheid, ga op onderzoek uit.
2. Let op bij sterke emoties
Op het moment dat een filmpje een heftige emotionele reactie oproept, kan het heel goed zijn dat het nieuws nep is. Doe dan een extra check om te controleren of het nieuws wel klopt. Nepnieuws speelt vaak in op emotie.
3. Verspreid zelf geen nepnieuws
Dat houdt in dat je soms twee keer moet nadenken voor je nieuws verspreid. Je denkt misschien dat jouw bereik niet zo groot is, maar als we dat allemaal denken, krijgt nepnieuws toch opeens een heel groot bereik. Neem je verantwoordelijkheid! Als we dat allemaal doen, komt het best wel goed.
Sonia heeft zelf ervaren hoe misleidend nepnieuws kan zijn. Door regelmatige blootstelling aan desinformatie ging Sonia geloven in complottheorieën over 5G en het coronavirus. Ze raakte er steeds verder in verstrikt. Vooral omdat de berichten gebruik maakten van haar emoties. Door meerdere bronnen te raadplegen wist ze uiteindelijk echt van nep nieuws te onderscheiden.
Margriet Sitskoorn is hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan Tilburg University en doet onderzoek naar de relatie tussen onze hersenen en ons gedrag. Ze houdt zich vooral bezig met de vraag hoe we onze hersenen kunnen ontwikkelen door ons gedrag en onze omgeving te veranderen. Ze schreef hierover in haar boek HersenHack.
