Wij tegen zij? Zo vergroten sociale media polarisatie

Veel mensen maken zich zorgen over polarisatie. Verschillen tussen groepen in de samenleving lijken groter dan ze zijn. Mensen praten steeds meer over wij tegen zij. En je bent voor óf tegen. Maar dat beeld klopt niet helemaal. Hoe versterken sociale media en nepnieuws dat verhaal van wij tegen zij? In deze animatievideo zie je hoe dat werkt.

Wil je aan de slag met dit onderwerp? Download dan de toolkit Polarisatie, met o.a. de animatievideo, de poster met gesprekstips en voorbeeldposts voor sociale media. Je vindt ‘m hier.

Veel meer meningen dan alleen voor of tegen

Op sociale media lijkt het soms alsof het onmogelijk is om het nog met elkaar eens te worden. Bijvoorbeeld als we praten over migratie, gender of klimaat. Je bent woke of wappie, links of rechts. Maar tussen die felle voor- en tegenstanders, bestaat een grote groep met allerlei andere meningen: mensen die twijfelen, mensen die van mening veranderen na een gesprek, of mensen met een heel andere mening. Maar die geluiden hoor je nauwelijks op sociale media. Hoe dat komt?

Extreme meningen bovenaan je tijdlijn

Dat komt bijvoorbeeld doordat fellere meningen hoger op onze tijdlijn komen. Door de algoritmes van platforms zoals Facebook, YouTube en X, zien we vooral de berichten die veel reacties oproepen. Dat zijn niet die berichten van mensen die twijfelen of iets rustig uitleggen. Dat zijn de berichten met veel emotie! En dat zorgt ervoor dat de discussie snel gaat over ons gevoel en de feiten minder belangrijk worden. Je krijgt het idee dat er maar twee kanten zijn – en dat jij moet kiezen.

Polarisatie is een verhaal dat we elkaar vertellen

Volgens polarisatie-expert Bart Brandsma komt dat wij-zij-denken (oftewel polarisatie) vooral door de manier waarop we over een probleem praten. Door het alleen maar over twee groepen te hebben, ontstaat er een verhaal van wij tegen zij. We zien grote verschillen tussen twee groepen. Maar die zien we vooral doordat we dat beeld steeds bevestigen. Bijvoorbeeld op sociale media, waar je pro-Oekraïne óf pro-Russisch bent, en pro-klimaat of pro-boer. Je vergeet hierdoor bijna dat er nog veel meer mensen en meningen zijn.

Hoe nepnieuws het gesprek nog lastiger maakt

Sociale media laten dus vooral de extreme meningen zien. Er zijn mensen die hier gebruik van maken en online bewust groepen tegen elkaar opstoken, voor hun eigen belang. Bijvoorbeeld omdat ze graag willen dat je voor hun kant kiest. Of omdat ze willen dat er onrust in de samenleving is en we elkaar minder gaan vertrouwen.Zo kan het gesprek dat we online met elkaar hebben, worden verpest door onzin en nepaccounts. Met zogenaamde bots – robots die via nepaccounts berichten plaatsen – kunnen zij veel berichten in één keer delen. Ze spelen hierbij vaak in op verhitte gesprekken op sociale media en de zorgen die mensen hebben. En je raadt het al: die berichten zijn vaak niet (helemaal) waar.