Wat is framing?

Framing is zo oud als de mensheid. In deze video legt Sarah Gagestein, framing-expert, wat een frame is en wanneer een frame nepnieuws wordt. Een frame is een kader dat je gebruikt als je een verhaal vertelt. De woorden en beelden die je kiest om iets te omschrijven, bepalen hoe je verhaal overkomt. Als je vertelt over je vakantie, omschrijf je dan alleen hoe geweldig je vakantie was, of ook de minder mooie momenten? En als een journalist verslag doet van een protest, vertelt hij of zij dan alleen wat de demonstranten vinden? Of ook hoe er in de rest van Nederland gedacht wordt over het protest?

Dit artikel wordt door de redactie van Isdatechtzo.nl ook relevant bevonden in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Bekijk voor meer tips en artikelen op de overzichtspagina.

Het is belangrijk om frames te kunnen herkennen, omdat frames jouw blik op de werkelijkheid kunnen kleuren. Door meerdere verhalen en perspectieven (en dus frames) naast elkaar te bekijken kun je beter zelf bepalen wat je ergens van vindt. Zo krijg je een vollediger beeld van wat er werkelijk is gebeurd.

Ook is het goed om te weten dat framing iets anders is dan nepnieuws maken. Iedereen doet aan framing: jij, journalisten, leraren, politici. Het is een manier om over de werkelijkheid te vertellen of deze te laten zien. Nepnieuws wordt daarentegen bewust gemaakt om mensen te misleiden. Nepnieuwsmakers laten de werkelijkheid niet zien zoals deze is, maar verzinnen een eigen werkelijkheid en beweren dat dit de enige waarheid is.

Hoe framing werkt

Stel je voor dat je in de zomer een foto maakt op het strand. Er is een coronapandemie, dus mensen moeten anderhalve meter afstand houden. Er zijn veel mensen op het strand en sommige mensen houden afstand en sommige mensen zitten juist dicht op elkaar. Wat laat je zien op je foto? Houd je de camera zo dat je alleen je eigen strandlaken en een stuk leeg strand ziet, alsof er veel ruimte is? Kies je ervoor om in te zoomen op een groep mensen zodat het lijkt alsof het hele strand bomvol ligt? Of kies je juist voor het grote plaatje, waarop je kunt zien dat het druk is en dat sommige mensen afstand houden en sommigen niet?

Een frame werkt als een foto van het strand. Je beschrijft wat er gebeurd is, maar maakt daar twee keuzes in. Ten eerste, wat zie je door de lens? Kies je voor één detail, zoals je eigen handdoek, of ga je voor het grote plaatje?

Ten tweede, welke woorden kies je om te vertellen wat er gebeurd is? Als je het belangrijk vindt dat alle coronamaatregelen worden nageleefd zul je misschien vertellen dat niet iedereen op het strand anderhalve meter afstand hield. Maar als je wilt dat de maatregelen worden versoepeld, kun je juist vertellen dat er veel mensen afstand hielden. Beide verhalen zijn waar, maar ze laten maar een stukje van de werkelijkheid zien.

Waarom is het belangrijk om frames te herkennen?

Het is belangrijk om frames te leren herkennen, zodat je een frame niet verward met de waarheid. Een frame is een blik op de werkelijkheid, maar het is niet zo dat er één frame waar is en de andere frames niet. Door frames te herkennen kun je ze zelf naast elkaar bekijken en je eigen mening vormen.

Soms wordt een bepaald frame door veel mensen overgenomen. Je leest in de kranten en op sociale media alleen nog maar één kant van het verhaal. Bijvoorbeeld dat de stranden veel te druk zijn en veel mensen de coronaregels overtreden. Het risico hiervan is dat de andere kant van het verhaal uit beeld verdwijnt en de werkelijkheid te simpel wordt weergegeven. Er zijn ook mensen die zich wel aan de regels hielden en misschien was er wel een goede reden dat mensen naar het strand gingen.

Om een frame te herkennen is het goed om je bewust te zijn van de keuzes die de maker maakt: Welke woorden en beelden gebruikt de verteller en hadden er ook andere woorden of foto’s gebruikt kunnen worden? Zijn er perspectieven of belanghebbenden die missen in het verhaal? En welk belang kan de verteller hebben bij het verhaal?

Door frames te herkennen kun je voorkomen dat je meegesleept wordt door één bepaald frame. Je houdt oog voor het grote plaatje en de mogelijkheid dat er meerdere kanten aan een verhaal zitten.

Wanneer wordt framing nepnieuws?

Iedereen gebruikt dus de hele dag door frames. Je kunt niet anders en het is niet erg. Het is heel moeilijk om iets precies zo te vertellen als het gebeurd is. Je moet een keuze maken: wat vertel je? En hoe vertel je dat?

De keuzes die je hierin maakt kunnen ervoor zorgen dat twee mensen twee hele verschillende verhalen over dezelfde gebeurtenis kunnen vertellen. Dan hebben ze allebei hun eigen frame. En die frames kunnen allebei waar zijn. Het is namelijk niet zo dat het ene verhaal wel waar is en het andere niet, ook al vertellen ze andere dingen over dezelfde gebeurtenis en kiezen ze andere woorden.

Dat is wat anders bij nepnieuws. Laten we weer even teruggaan naar het strand in de zomer. Als je foto’s maakt en erover vertelt ben je aan het framen. Maar als je bijvoorbeeld een foto maakt van twee mensen die ruzie maken en vervolgens verzint dat iedereen op strand ruzie maakte en dat er een massale vechtpartij ontstond, dan ben je nepnieuws aan het maken.

Een nepnieuwmaker vertelt niet wat er gebeurd is, maar verzint dingen, of maakt een frame zo smal dat je de werkelijkheid er niet meer in herkent. Dat gebeurt bewust en heeft altijd een reden. Als je een artikel schrijft over de massale vechtpartij op het strand, kan het bijvoorbeeld zijn dat je veel lezers en reacties wil op het artikel. Als je gewoon vertelt wat er die dag gebeurd is, klinkt dat niet zo spectaculair zijn en zullen weinig mensen het artikel lezen. Maar als je verzint dat er een grote vechtpartij ontstond, klinkt dat al een stuk spannender en zal het artikel beter gelezen worden. Veel nepnieuwsmakers verdienen geld doordat hun artikel vaak gelezen wordt.

Het is dus goed om onderscheid te maken tussen framing en nepnieuws. Framing is iets wat iedereen de hele dag door doet en dat is niet erg. Wel is het belangrijk om kritisch te kijken naar de frames die gebruikt worden en om meerdere frames naast elkaar te leggen over hetzelfde onderwerp. Wijkt een frame erg af van andere frames? Stel jezelf dan eens de vraag: waarom is dit zo’n ander verhaal? Welk doel kan de schrijver hiermee hebben?

Sarah Gagestein is taalstrateeg. Ze houdt zich dag en nacht bezig met taal. En met ‘taal’ bedoelen we niet zozeer de regeltjes, maar vooral wat mensen met die taal doen. Hoe ze hun woorden inzetten om hun verhaal goed over te brengen, om te inspireren en om te overtuigen.